Symen Ennes van der Wal, Nijega 12.12.1789 - Heeg 15.8.1826     index

ouders
Enne Foekes van der Wal, 1769-1832
Duike Gerbens

gehuwd met
23.5.1811 Hemelumer Oldephaert Beitske Klazes Blomsma, 1789-1824

kinderen
* Symen Symens van der Wal, 1812-1845
Klaas van der Wal, 13.10.1815 - 31.3.1854
Enne van der Wal, 5.6.1818 - 23.9.1866, geh. Siebrig van Pruimen
Albert van der Wal, 9.9.1819 - 1.10.1841
Dieuwke van der Wal, 10.6.1821 - 4.12.1857, geh. Cornelis Sytzes Kaspers
Yge van der Wal, 30.11.1823 - 20.5.1824

woonplaats en werkzaamheden
timmerman

documenten
Symen Ennes van der Wal
Hij werd (als één van de vele jongens) opgeroepen voor het leger van de
Franse keizer Napoleon Bonaparte en vertrok in oktober 1811 naar Frankrijk
om in Abbéville een militaire opleiding te volgen voor de te verwachten veldslagen.
In mei 1812 werd zijn zoon geboren, die Beitske naar zijn vader Symen noemde,
omdat ze er min of meer van uitging dat ze haar man niet weer zou zien.
Als één van de weinigen overleefde Symen Ennes echter de barre veldtochten.
De (mondelinge) familie-overlevering geeft aan dat Symen Ennes vertelde dat hij
ten tijde van de geboorte van zijn zoon in een ziekenhuis in Maagdenburg lag
en dat hij in Rusland heeft gevochten.
Het is interessant om uit te zoeken hoe de familie-overlevering past op te achterhalen gegevens.
Stel Symen Ennes lag rond 21.05.1812 (de geboortedag van Symen Symens) in
het ziekenhuis van Maagdenburg. Ten gevolge van welke veldslag konden hij en
mogelijk ook anderen van z'n regiment daar terecht zijn gekomen?
Napoleon verwittigde bij dagorder van 22 juni 1812 zijn troepen dat de tweede
Poolse oorlog was begonnen en stak de Memel, de grens met het Russische keizerrijk, over.
Symen Ennes maakte deel uit van het 9e Regiment d'Artillerie-á-Pied.
Dit regiment vocht op de volgende plaatsen:
1812: Smolensk, Polotsk, Moskowa, Krasnoe, and Beresina
1813: Lutzen, Kulm, Leipzig and Hanau
1814: Montereau
met als speciale vermelding: Battle Honours - La Moskowa 1812
Als Symen Ennes nu (korter of langer) na 21.05.1812 ontslagen is uit het ziekenhuis
in Maagdenburg, heeft hij zich toen weer bij de 1e comp. van het 9e reg. kunnen voegen?
En als dat het geval is, aan welke slagen zou hij dan hebben kunnen deelnemen?
Voorlopig nog open vragen, die pas preciezer ingevuld kunnen worden als we
beschikken over de precieze tijden en plaatsen waar het 9e regiment in de loop
van 1812 is geweest en waar de gewonden van de veldslagen op die plaatsen werden
ondergebracht.
Heeft Symen Ennes eind 1813 (weer of nog steeds?) in het ziekenhuis in Maagdenburg gelegen?
Symen Ennes keerde met een reisgenoot lopend op 8 maart 1814 terug naar huis.
Paasman acht het zeer waarschijnlijk dat beide mannen zijn gedeserteerd.
Tijdens een wandeling buiten het dorp zag zijn vrouw Beitske Symen samen met
z'n reisgenoot (waarschijnlijk Reinder Pieters Sipma) in de verte aankomen,
maar zij dacht dat de mannen landlopers waren, en vluchtte naar 't dorp haar huis in...

De door Napoleon ingestelde dienstplicht was niet te ontwijken voor wie
niet over het vermogen beschikte om plaatsvervanging of nummerwisseling te
financieren. Eén geval is bekend van een ondergedoken dienstplichtige in het Rijsterbos
die verraden werd en door de gendarmes achter een paard aan naar Sloten werd
gesleept. Bij aankomst bleek hij te zijn overleden.
De meeste dienstweigeraars/deserteurs kwamen trouwens van buiten de provincie -
blijkbaar was ook toen Friesland al geliefd bij onderduikers.
Minstens drieduizend Friezen hebben in het leger en de marine van Napoleon gediend,
hetzij als loteling, vrijwilliger of plaatsvervanger. Daarvan is zeker 70 % niet teruggekeerd.
Voor plaatsvervanging werden hoge bedragen betaald, tot 4.200 gulden aan toe.
Vaak stelde een zoon van een (armlastige) weduwe zich als plaatsvervanger beschikbaar.
Dit plaatsvervangingssysteem heeft in Nederland tot 1898 bestaan.
Ook was het mogelijk om de dienst te ontlopen door nummerwisseling:
Nummerwisseling hield in dat het bij loting getrokken lage nummer kon
worden gewisseld tegen een hoger nummer waarvan verwacht werd dat de
trekker daarvan niet zou worden opgeroepen.

Honderden Friezen dienden bij het 123e en 124e Regiment d'Infanterie de Ligne.
Op 17.8.1812 waren zij betrokken bij de slag bij Polotsk (nu in Wit-Rusland).
Van de 627 officieren, onderofficieren en manschappen van het 124e waren er
na de slag nog 97 over.

Paasman geeft de volgende details over Symen Ennes van der Wal:
Symen Ennes van der Wal is een loteling van de lichting 1809 mairie Koudum.
Op 24.11.1811 is hij ingeschreven in het stamboek van het 124e Regiment
d'Infanterie de Ligne onder nummer 3568 als fuselier 5e bat., 3e comp.
(rekrutenbataljon) garnizoensplaats Abbéville (in Noord Frankrijk).
Op 12.01.1812 wordt hij overgeschreven naar het 9e Regiment d'Artillerie-á-Pied, 1e comp.,
garnizoensplaats Douai. Mogelijk is de 1e compagnie van Symen betrokken geweest
bij de veldslagen in Saksen in 1813 en de Volkerenslag bij Leipzig in oktober 1813.
Dit leidt Paasman af uit het feit dat veel Friezen opgenomen werden in het
ziekenhuis van Maagdenburg, waarvan nogal wat overleden aan hun verwondingen.

bronnen: Jan A. Paasman, Friesch Dagblad 18.12.2004, brief 2004 aan Siemen Wiersma (1917)
Paasman, J.A. Militairen in Friesland voor, onder en na Napoleon 1795-1815
meer info over het 9e Regiment d'Artillerie-á-Pied
literatuur over het 9e:
- Matricule (stamboek) van het 9e Regiment d'Artillerie-á-Pied in Vincennes
- ASSOLLANT (Lieutenant) - Historique du 9e régiment d'artillerie (ex-régiment d'artillerie à pied hollandais). D'après les archives du ministère de la guerre (Mr le colonel Weber commandant le régiment).
meer info over de regimenten 123 en 124
zie ook: Russische veldtocht (NB er staan een aantal onjuistheden op die pagina!)
De rol van de Nederlandse regimenten tijdens de Russische Veldtocht wordt zeer lezenswaardig beschreven
in het boek "Samenwerking en Confrontatie" van de brigade-generaal b.d. Gérard A.Geerts (Amsterdam, 2002).
W. Eekhof beschrijft in zijn boek Friesland 1813 (1863) hoe het een aantal leden van de
Friese Garde d'Honneur verging, waaronder een van Hylckama die samen met een
aantal anderen deserteert als 't er hopeloos uitziet voor Napoleon:
zie: Eenge bizonderheden omtrent de lotgevallen der Friesche Gardes d’honneur
(met dank aan Jan A. Paasman voor toezending van deze tekst)